Volksvertegenwoordigers worden in belangrijke mate gekozen op basis van standpunten die zij innemen. Bij het stemgedrag van volksvertegenwoordigers speelt vervolgens niet alleen ideologie een rol, maar kan ook het feit of een volksvertegenwoordiger tot de oppositie of coalitie behoort een rol spelen. Maar in welke mate zijn deze factoren van invloed? Hier is nog weinig kennis over en op provinciaal niveau is dit nog niet eerder onderzocht. Wij schetsen welke factoren een rol spelen in de stemverhoudingen tussen oppositie- en coalitiepartijen.

1449 moties geven nieuwe inzichten
Om meer inzicht te krijgen in de stemverhoudingen tussen oppositie en coalitie deed masterstudent Freek Collé onderzoek (klik op de link om het hele onderzoek te lezen) in opdracht van de Rekenkamer Oost-Nederland. Hij voerde een kwantitatief onderzoek uit waarin hij een vijftal factoren tegen het licht hield die van invloed zouden kunnen zijn op de interactie tussen oppositie en coalitie. Hij bekeek de stemmingen over een kleine 1500 moties uit 180 vergaderingen van Provinciale Staten van Gelderland en Overijssel in de periode 2007-2019. Door middel van statistische analyses toetste hij welke factoren van invloed waren op het stemgedrag van oppositie- en coalitiepartijen. Op provinciaal en gemeentelijk niveau is hier nog geen onderzoek gedaan. Andere studies richtten naar stemgedrag binnen parlementen richtten zich met name op het landelijke en Europese niveau. Deze scriptie bevat dus een aantal interessante nieuwe inzichten.

Vijf factoren die van invloed kunnen zijn op stemgedrag onderzocht
Verwachting in de scriptie is dat het stemgedrag van volksvertegenwoordigers meer bepaald wordt door de besturende status van hun partij (behoor je tot de coalitie of oppositie?), dan dat het bepaald wordt door de ideologie van die partij. Om dit te onderzoeken en de wijze waarop de volksvertegenwoordigers stemmen nog beter te begrijpen, is voor een vijftal factoren gekeken of deze een significant effect hebben op het stemgedrag:
1.    de indienende partij van het voorstel (coalitie of oppositie)
2.    het moment waarop de stemming plaatsvond (tot het moment van de verkiezingen)
3.    de ideologische beleidspositie van de coalitiepartijen (afstand tot het ideologische midden)
4.    de mate van politieke fragmentatie van het parlement (hoe versnipperd is het?)
5.    de bestuurservaring van een oppositiepartij (aan de hand van het aantal jaren dat een partij in de oppositie zit)

Twee factoren van invloed op stemmingen in beide provincies
De eerste verklarende factor is van toepassing op beide provincies. Bij moties ingediend door coalitiepartijen wordt meer eensgezind gestemd dan bij moties ingediend door oppositiepartijen. Meer concreet: het blijkt dat de oppositieleden vaker vóór moties van de coalitie stemmen dan andersom.

De tweede factor die van invloed is op het stemgedrag in beide provincies, is het moment waarop de stemming plaatsvindt. Naarmate een stemming over een motie dichter bij de verkiezingen plaatsvindt, staan coalitie en oppositie minder sterk tegenover elkaar in de stemming. Volksvertegenwoordigers stemmen dan meer vanuit hun eigen ideologie en of ze tot de coalitie of oppositie horen wordt minder belangrijk. Dit effect is het sterkst in het jaar direct voorafgaand aan de verkiezingen.

Tot slot leidt uitsluitend in de provincie Gelderland de ideologische beleidspositie van de coalitie tot een toename van de mate waarin oppositie en coalitie niet met elkaar meestemmen. Hoe verder de coalitie verwijderd is van het ideologische midden (volgens de klassieke link-rechts verdeling), hoe minder coalitie en oppositie met elkaar meestemmen.

Factor 4 en 5, fragmentatie en ervaring, bleken geen factor die significant meespeelt in de stemmingen. De hypothese bij het effect van fragmentatie was dat wanneer er versplintering optreedt en de traditionele partijen minder groot zijn, dit de samenwerking tussen coalitie- en oppositiepartijen kan stimuleren. Partijen worden immers afhankelijker van elkaar. Dit bleek echter niet uit de stemmingen over de moties.

De hypothese over ervaring was dat een oppositiepartij die weet dat het eventueel een kans heeft om te gaan besturen, zich waarschijnlijk constructiever opstelt en vaker met de coalitie meestemt. Terwijl het van een partij die vaak of altijd in de oppositie zit aannemelijk is dat deze vaker conflicterend stemt. De analyse over de stemmingen bevestigde deze hypothese echter niet.

Aanbevelingen voor vervolgonderzoek
Van de vijf factoren bleken er in de provincie Gelderland drie van invloed op het stemgedrag van oppositie- en coalitiepartijen. Voor de provincie Overijssel gold dit voor twee factoren. Uit de statistische analyses bleek er een aantoonbare relatie tussen deze factoren en de mate waarin oppositie en coalitie met elkaar meestemden.
Het onderzoek toonde aan dat in Gelderland en Overijssel een aantal factoren van invloed zijn op de stemverhoudingen tussen oppositie en coalitie. De belangrijkste aanbeveling die uit het onderzoek naar voren kwam, was het doen van vervolgonderzoek. Omdat er over dit thema op decentraal niveau nog weinig onderzoek gedaan is, kan dit onderzoek nog verder uitgebreid worden naar andere provincies of gemeenten. Dit zou nog meer inzichten geven in het functioneren van decentrale parlementen. Ook kan het onderzoek nog uitgebreid worden voor amendementen of een kwalitatief onderzoek dat op zoek gaat naar verklaringen voor de uitkomsten. Wellicht kunnen zo nog andere variabelen onderscheiden worden.

Woensdag 2 februari 2022 stelden PS Overijssel het Statenvoorstel ‘Voortgang harmonisatie en vereenvoudiging werkwijze Overijsselse fondsen’ vast. Het harmoniseren van de organisatie en werkwijze van de revolverende fondsen was één van de aanbevelingen uit ons onderzoek ‘Provinciaal geld op afstand’ uit 2017. Het Statenvoorstel laat zien dat de provincie met deze aanbeveling aan de slag is gegaan. 

De provincie Overijssel heeft een aantal revolverende fondsen waarmee zij maatschappelijke doelen wil bereiken onder andere op het gebied van duurzame energie, innovatie en werkgelegenheid. Het geld van de fondsen wordt geïnvesteerd door het verstrekken van leningen aan bedrijven of door het financieel deelnemen in bedrijven. Revolverende fondsen hebben als kenmerk dat het geïnvesteerde geld weer terug komt in het fonds, waarna het opnieuw geïnvesteerd kan worden. In ons onderzoek naar de Overijsselse revolverende fondsen uit 2017 constateerden we onder meer dat de structuur en werkwijze van deze fondsen verschilde terwijl daar inhoudelijk geen redenen voor lijken te zijn. Zo werden bij het ene fonds individuele leningen rechtstreeks verstrekt en bij het andere fonds namens de provincie. Dergelijke verschillen kwamen de inzichtelijkheid niet ten goede. Eén van de aanbevelingen in het onderzoek was dan ook om de fondsen te harmoniseren qua organisatie en werkwijze. PS besloten in mei 2017 deze aanbeveling over te nemen. Het onlangs door PS vastgestelde Statenvoorstel over de voorgang van de harmonisatie en vereenvoudiging van de werkwijze van Overijsselse fondsen toont dat GS met deze aanbeveling aan het werk zijn (gegaan).

Het ene rapport is een follow-up onderzoek waarin we de doorwerking van het onderzoek naar de bescherming van drinkwaterbronnen in kaart brachten. Het andere is een onderzoek naar de rol van de provincie Gelderland en Overijssel bij leegstand. 

Volgens goed gebruik van de Rekenkamer heeft de Rekenkamer Oost-Nederland stagiairs die onderzoek uitvoeren en kennis maken met het werkveld. Stagiair Olivier Stortelder vertelt over het onderwerp van zijn stage en hoe stagelopen bij de Rekenkamer bevalt.
 
Kan je kort wat over jezelf vertellen?

Ik ben Olivier, 22 jaar en woonachtig in het mooie Nijmegen. In mijn vrije tijd maak ik graag muziek en speel ik bordspellen en voetbal. Voordat ik mijn studie Politicologie afrond aan de Radboud Universiteit met een specialisatie in vergelijkende politiek, wilde ik graag wat meer praktijkervaring opdoen. Daarom ben ik erg blij dat ik deze periode als stagiair werkzaam ben bij de Rekenkamer Oost-Nederland. 

Wat is het onderwerp van je stage?
Bij de Rekenkamer Oost-Nederland doe ik onderzoek naar strategische communicatie en framing. Hierbij kijk ik naar de rapporten die de afgelopen 15 jaar zijn gepubliceerd en de reacties hier op. Via een statistische analyse wil ik onderzoeken of de hoeveelheid framing is veranderd over de tijd en of deze bijvoorbeeld verschilt als beide provincies, Gelderland en Overijssel, worden vergeleken. 

Waarom heb je voor de Rekenkamer Oost-Nederland gekozen?
Ik was op zoek naar een plek waarbij ik praktijkervaring op kon doen. Mijn studie is erg theoretisch en vanuit die gedachte leek het mij interessant om ook meer kennis te vergaren over toegepast onderzoek en de, in mijn ogen, toch onderbelichte provinciale politiek. De rol die rekenkamers vervullen binnen de politiek vind ik daarnaast ontzettend belangrijk. Uit de eerste gesprekken met de Rekenkamer Oost-Nederland bleek meteen dat er een fijne en toegankelijke werksfeer heerste. Je bent echt onderdeel van het team en niet een buitenstaander die even een halfjaar komt meekijken. 

Hoe bevalt je stage in deze bijzondere tijden?
Vanaf het begin werd ik goed opgevangen in het team. Ik wist dat de stage anders zou zijn dan normaal. COVID was in de zomer wat afgevlakt wat gelukkig betekende dat ik een à twee dagen op het mooie kantoor in Deventer mocht werken en de rest van de dagen thuis op mijn studentenkamer of in de bieb. Helaas laaide het virus weer wat op en werk ik sinds oktober thuis. Gelukkig is het contact met het team goed, hebben we wekelijks (informele) koffiemomentjes en om de week een werkoverleg. De stagebegeleiding is daarnaast nog steeds onveranderd betrokken en persoonlijk. Tot nu toe heb ik al veel geleerd over de Rekenkamer Oost-Nederland en de provinciale politiek. Daarnaast heb ik ter oriëntatie op de arbeidsmarkt en een eventuele vervolgstap na mijn studie, gesprekken mogen en kunnen voeren met professionals in het werkveld. 

Ook tijdens deze coronatijd loopt er een masterstudent vanuit huis stage bij de Rekenkamer Oost-Nederland. Stagiair Freek Collé vertelt over het onderwerp van zijn stage en hoe stagelopen bij de Rekenkamer in deze bijzondere tijden bevalt.

Kan je kort iets over jezelf vertellen?

Mijn naam is Freek Collé, ik ben 24 jaar en woon in Nijmegen. In mijn vrije tijd houd ik van lekker koken, ben ik vaak op de sportvelden te vinden, bezoek ik graag een festival en houd ik van reizen (dit jaar waarschijnlijk in het mooie Nederland). Ik zit in de laatste fase van de studie Bestuurskunde aan de Radboud Universiteit, met een specialisatie in Publiek Management. 

Wat is het onderwerp van je stage?
Momenteel schrijf ik bij de Rekenkamer mijn masterthesis over de mogelijke invloed van de politieke fragmentatie op de besluitvorming van de Provincies Gelderland en Overijssel. Ik onderzoek hoe politieke fragmentatie gedefinieerd kan worden en welke gevolgen het heeft op de besluitvorming. Daarnaast breng ik het besluitvormingsproces van de provincies in kaart om vervolgens te onderzoeken op welke manier politieke fragmentatie dit kan beïnvloeden. De Rekenkamer bestaat in september aanstaande 15 jaar. Mijn onderzoek blikt terug op deze periode. 

Waarom heb je gekozen voor de Rekenkamer Oost-Nederland?
Gedurende mijn studie Bestuurskunde zijn rekenkamers geregeld aan bod gekomen. Eerder dit jaar heb ik ook college gehad van een afgevaardigde van een provinciale Rekenkamer. Tijdens mijn zoektocht naar een interessante stageplek, wees een familielid mij op de Rekenkamer Oost-Nederland. Toen ik mij verder verdiepte in de werkzaamheden van de Rekenkamer Oost-Nederland werd ik enthousiast en heb ik gelijk contact opgenomen. 

Hoe bevalt je stage in deze bijzondere tijden?
Door Covid-19 is de stage anders dan normaal. Dit betekent dat alles virtueel verloopt en mijn studentenkamer een soort 'kantoor' is geworden. Desalniettemin voel ik mij erg betrokken bij de organisatie en heb ik iedereen leren kennen tijdens de leuke (virtuele) koffierondjes. Ook de begeleiding is ondanks alles erg fijn. Dit stel ik zeer op prijs. Ik kom steeds meer te weten over de Rekenkamer Oost-Nederland en de praktijkgerichte onderzoeken die zij uitvoeren. Het is interessant om te zien hoe zij op die manier bijdragen aan de kwaliteit van beide provincies. Al met al ook op deze manier een leerzame stage!

De Rekenkamer Oost-Nederland bestaat dit jaar 15 jaar. Dit vieren we geheel in stijl met Provinciale Staten van Overijssel en Gelderland. Hiervoor gaan we terugblikken op de wijze waarop politici afgelopen 15 jaar hun controlerende en kaderstellende rol hebben ingevuld. Oftewel het functioneren van de regionale democratie. We staan stil bij vragen als: Heeft het college de afgelopen periode meer ruimte gekregen of juist niet? Is de rol van de provincie veranderd? Is de informatievoorziening verbeterd? Heeft de toename van het aantal partijen gevolgen voor de bestuurskracht? Wil jij als masterstudent ervaring opdoen als onderzoeker en inhoudelijk bijdragen aan ons jubileum, neem dan contact met ons op.  

Wij bieden een informele en enthousiaste werkomgeving waarin je volop kan meedraaien. De begeleiding is persoonlijk en we leren je op goede manier toegepast onderzoek doen. Voor de periode maart t/m september hebben wij nog plek voor een stagiaire.

Op het provinciehuis in Overijssel vond afgelopen vrijdag een congres van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) plaats. Aan het begin heette Jeanet Nijhof als vice-voorzitter van de Staten de deelnemers welkom. Ze sprak mooie woorden over de waarde van rekenkamers in het algemeen en ons in het bijzonder.

Tijdens het congres stond ook de prijsuitreiking van de Goudvink op de agenda. De Goudvink is een prijs van rekenkamers voor rekenkamers. De naam is een knipoog naar het ‘vinkjes’ zetten door controleurs en laat zien dat rekenkamers méér willen dan dat, dat zij het verschil willen maken. Ons onderzoek naar de revolverende fondsen van Overijssel en Gelderland was één van de drie genomineerden. Volgens de jury zijn de rapporten ‘prachtig vormgegeven en hebben betrekking op een nieuw en oorspronkelijk onderwerp (..). Het onderzoek is op eigen initiatief uitgevoerd, en door onderzoek naar dit onderwerp te doen, dient de rekenkamer de kaderstellende en controlerende rol van Provinciale Staten van Overijssel en Gelderland zeer, vindt de jury. De rekenkamer besluit met de aanmoediging om het instrument van fondsen verder te ontwikkelen en het maatschappelijk rendement centraal te stellen. De rekenkamer heeft zich veel moeite getroost om doorwerking te sorteren en met succes.’

De prijs hebben we dit jaar helaas niet gewonnen maar trots op de nominatie zijn we wel.

Wij zijn op zoek naar een startende onderzoeker voor de duur van 1 jaar.

Ons onderzoek naar de revolverende fondsen van de provincies Gelderland en Overijssel is genomineerd voor de Goudvink. De Goudvink is een prijs voor rekenkamer(commissie)s. Voor de jury is de doorwerking van de onderzoeksresultaten naar de praktijk een belangrijk criterium. In het onderstaande plaatje geven we weer hoe we de doorwerking van ons onderzoek hebben gestimuleerd en wat dit heeft opgeleverd (klik op het plaatje om te vergroten). Tijdens het symposium van de NVRR op 29 november wordt bekend gemaakt wie de winnaar van de Goudvink 2019 is.

Sinds april 2019 hebben wij twee nieuwe stagiaires bij de Rekenkamer Oost-Nederland. In een kort interview maken we nader kennis met Antrude en Marit.

Ik ben Antrude Oudman en ben 22 jaar. Ik ben een filmfanaat en erfgoedliefhebber en ben gek op fotograferen, schrijven en lezen.

Vorig collegejaar heb ik mijn bachelor Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit afgerond. Als rasechte Groninger verkaste ik naar Nijmegen om dit jaar de geschiedenismaster Politiek en Parlement te doen. Een stage is onderdeel van de master en ik wilde deze invullen in een kleine organisatie aan de rand van het politieke krachtenveld. Dan zou ik niet één van de vele stagiaires zijn en verder kijken dan de parlementaire politiek. Aangezien ik graag met mijn neus in de boeken zit, wilde ik een onderzoeksgerichte stage.

Bij de Rekenkamer Oost werk ik mee aan een onderzoek naar de subsidieverlening door de provincies Overijssel en Gelderland. Ik zoek zaken uit, werk mee met interviews en ben bezig met het opzetten van een enquête. De relatie tussen de Rekenkamer Oost en beide provinciebesturen vind ik razend interessant: de lijntjes met de provincies zijn kort, vooral voor het aanleveren van informatie en afnemen van interviews, maar uiteindelijk komt er een rapport met soms heel kritische aanbevelingen te liggen. Om mijn studietijd met nog een jaartje te verlengen, volg ik vanaf september de master Staats- en Bestuursrecht aan de Universiteit Maastricht.

Mijn naam is Marit Joustra, ik ben 25 jaar en woon in Nijmegen. Aan de Radboud Universiteit studeer ik Bestuurskunde met een specialisatie in Publiek Management. In mijn vrije tijd zing ik in een koor, doe ik yoga en ga ik graag op reis.

Op dit moment schrijf ik mijn masterthesis over kwaliteit van netwerken. Ik onderzoek hoe kwaliteit van een netwerk wordt gedefinieerd en waarom. Daarnaast kijk ik of en op welke manier (netwerk)sturing hierop van invloed is. In mijn onderzoek koppel ik vormen van netwerksturing aan verschillende paradigma’s van governance en visies op kwaliteit.

Tijdens een gastcollege door de directeur van een andere provinciale rekenkamer aan het begin van dit studiejaar werd mijn interesse voor rekenkamers gewekt. Ik wist wel van het bestaan van de rekenkamer, maar had me er eerder niet echt in verdiept. Toen er een stageplek vrijkwam bij de Rekenkamer Oost-Nederland aarzelde ik geen moment en ik ben blij dat ik hier mag afstuderen. De onafhankelijke positie van de rekenkamer en het doen van praktijkgericht onderzoek spreekt mij erg aan. Het houdt provincies scherp en draagt bij aan de betrouwbaarheid van het openbaar bestuur.

Ik heb het bij de Rekenkamer Oost-Nederland erg naar mijn zin. De organisatie is klein, waardoor ik iedereen snel leerde kennen en de lijnen zijn kort. Ik krijg alle ruimte om aan mijn onderzoek te werken en de begeleiding en feedback van collega’s stel ik erg op prijs. Daarnaast is het leuk om meer te leren over de organisatie en het doen van praktijkgericht onderzoek.

Na mijn afstuderen wil ik graag aan de slag binnen het openbaar bestuur en een bijdrage leveren aan onze maatschappij. Momenteel denk ik aan een traineeship bij een provincie, het Rijk of een landelijke toezichthouder. Als bestuurskundige vind ik veel verschillende thema’s interessant, qua onderwerp kan het alle kanten op.