Provinciaal geld op afstand
De provincies Gelderland en Overijssel ontvangen respectievelijk 65 en 49 Wob-verzoeken per jaar waarvan het merendeel geheel of gedeeltelijk wordt ingewilligd. De indieners zijn vooral burgers (en belangengroepen). Op basis van landelijk extern uitgevoerd onderzoek concludeert de Rekenkamer dat de provincies Gelderland en Overijssel Wob-verzoeken grotendeels naar behoren behandelen. De informatie op de website is daarbij behulpzaam en de gebruikte werkinstructies is duidelijk. Tegelijkertijd is de werkinstructies niet helemaal volledig en is het besluit op het Wob-verzoeken vaak te laat of zijn beslistermijnen niet bekend. Om te voldoen aan de nieuwe Wet open overheid (Woo) zijn nog stappen te zetten.
Het doel van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) is om – met het oog op een goede en democratische bestuursvoering – regels te stellen over openheid en openbaarheid van bestuur. Iedereen die iets wil weten over een bestuurlijke aangelegenheid (bijvoorbeeld een verstrekte vergunning) kan een Wob-verzoek indienen bij de betreffende overheid. De wet kent een aantal uitzonderingsgronden en beperkingen die regelen wanneer informatie niet openbaar gemaakt hoeft te of mag worden. Persoonlijke beleidsopvattingen en bedrijfs- en fabricagegegevens hoeven bijvoorbeeld niet openbaar gemaakt te worden. Volgens de wetgever is onder de Wob te weinig informatie uit eigen beweging openbaar gemaakt en staan de uitzonderingsgronden van de Wob te vaak openbaarmaking van informatie in de weg. Om die reden is de Wob per 1 mei 2022 vervangen Woo. Ook onder de Woo kan iedereen een verzoek doen om openbaarmaking van informatie. Het is daarmee geen Wob-verzoek, maar een Woo-verzoek. De systematiek blijft grotendeels hetzelfde.
Ontwikkelingen die ons voldoende aanleiding gaven om mee te doen aan het onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) naar de praktijk van Wob-verzoeken. Samen met de Randstedelijke en Zuidelijke Rekenkamer hebben we het uitvoerende bureau gevraagd meer dossiers te onderzoeken. Het resultaat hiervan leest u in de nota van bevindingen (zie downloads). De bestuurlijke brief bevat de punten die wij daar voor de provincies Gelderland en Overijssel uit halen en de aanbevelingen die we u meegeven.
De Rekenkamer concludeert dat de provincies Gelderland en Overijssel de Wob-verzoeken grotendeels naar behoren behandelen. De algemene informatie op de website is daarbij behulpzaam, de werkinstructies zijn duidelijk en de schriftelijke communicatie is begrijpelijk en leesbaar. Er wordt geen ingewikkelde juridisch taal gebruikt. Tegelijkertijd missen er elementen in de werkinstructies. Zoals expliciete aandacht voor het zoeken naar documenten (Gelderland) of de andere eisen die gelden voor Wob-verzoeken die gaan over milieu-informatie (Overijssel).
De Wob-afdeling van de provincie Gelderland ontvangt gemiddeld 65 Wob-verzoeken per jaar waarvan de meeste afkomstig zijn van burgers of belangenorganisaties. De provincie Overijssel behandelt met gemiddeld 49 iets minder Wob-verzoeken en daarvan zijn de meeste afkomstig van burgers. Beide provincies willigen het merendeel van de verzoeken geheel of gedeeltelijk in. Bezwaar tegen een Wob-besluit komt in Gelderland vaker voor dan in Overijssel. Gelderland werkt daarbij met een externe adviescommissie en Overijssel met een interne hoorcommissie.
Onder de Wob hebben overheden vier weken de tijd om een besluit te nemen met de mogelijkheid dit vier weken te verlengen. Met de invoering van de Woo per 1 mei 2022 zijn de termijnen korter: vier weken met een mogelijke verlening van twee weken als de omvang of gecompliceerdheid groot zijn. Voor de provincie Gelderland is bekend dat zij de termijnen in meer dan de helft van de Wob-verzoeken niet halen. De provincie Overijssel weet niet hoe vaak er tijdig wordt beslist maar ze schatten dat dit tussen 35 en 40% ligt. Ook door andere overheden worden termijn overschreden maar een vergelijking is lastig vanwege beperkte registratie. Om te voldoen aan de Woo is de beslistermijn duidelijk nog een aandachtspunt.
Tot slot gaat het bij Wob/Woo-verzoeken om passieve openbaarmaking van informatie. Het actief openbaar maken van informatie is met de Woo een stuk belangrijker geworden. De provincies zijn hier wel mee begonnen maar beleid en werkinstructies zijn er nog niet. De aanbevelingen van de Rekenkamer richten zich op een verbetering van de geconstateerde punten.
Gelderland
De informatie op de website van de provincie is behulpzaam voor diegene die overwegen een Wob-verzoek in te dienen en het indienen kan op verschillende manieren. De Wob-afdeling van de provincie behandelt gemiddeld 65 Wob-verzoeken per jaar. Het zijn vooral burgers en belangenorganisaties die een Wob-verzoek indienen. Veel Wob-verzoeken worden geheel of gedeeltelijk ingewilligd.
De provincie behandelt de Wob-verzoeken grotendeels naar behoren en gebruikt hier een duidelijke procesbeschrijving en werkinstructie voor. Tegelijkertijd is de werkinstructie niet helemaal volledig en wordt bij meer dan de helft van de Wob-verzoeken te laat beslist.
Tot slot zijn er al stappen gezet om te voldoen aan de Woo, maar zijn er nog meer stappen nodig.
Overijssel
Het doel van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) is om – met het oog op een goede en democratische bestuursvoering – regels te stellen over openheid en openbaarheid van bestuur. De provincie ontvangt gemiddeld 49 Wob-verzoeken per jaar. Het zijn vooral burgers die een Wob-verzoek indienen. Veel Wob-verzoeken worden geheel ingewilligd of gedeeltelijk afgewezen.
De provincie behandelt de Wob-verzoeken over het algemeen naar behoren en gebruikt hier een duidelijke handreiking voor. Tegelijkertijd is de handreiking niet helemaal volledig en is het niet bekend in hoeveel gevallen er tijdig een besluit genomen wordt.
Tot slot zijn er al stappen gezet om te voldoen aan de Woo maar zijn er nog meer stappen nodig.
Beide provincies
- PS verzoek GS zorg te dragen voor een goede vastlegging van alle weigeringsgronden die worden toegepast in een Woo-besluit.
- PS verzoek GS om de handreiking aan te vullen met alle elementen die van belang zijn voor een goede afhandeling van Woo-verzoeken.
- PS verzoek GS om een jaar na de behandeling van dit rapport inzicht te geven in de implementatie van de aanbevelingen.
Gelderland
- PS verzoek GS om met een plan te komen waardoor verzoeken tijdig worden afgehandeld zodat de provincie ook op dit punt voldoet aan de wet.
- PS verzoek GS om voortvarend verder te gaan met een volledige implementatie van de Woo.
Overijssel
- PS verzoek GS om voor zicht op het behalen van beslistermijnen te zorgen zodat duidelijk wordt of de provincie op dit punt aan de wet voldoet.
- PS verzoek GS om met een plan te komen waardoor verzoeken tijdig worden afgehandeld zodat de provincie ook op dit punt aan de wet voldoet.
- PS verzoek GS om voortvarend verder te gaan met een volledige implementatie van de Woo door bijvoorbeeld om een plan van aanpak te vragen en periodiek geïnformeerd te worden over de voortgang.
Het onderzoek is op 6 juli 2022 aangeboden aan PS Gelderland en PS Overijssel.
PS Gelderland namen op 28 september 2022 het besluit om de aanbevelingen over te nemen.
PS Overijssel namen op 9 november 2022 het besluit om de aanbevelingen over te nemen.
Terugkoppeling implementatie aanbevelingen
GS Overijssel gaven in september 2023 een tussentijdse toelichting op de implementatie van de aanbevelingen.
PS Gelderland werden via de jaarstukken 2023 geïnformeerd over de implementatie van de aanbevelingen.
PS Overijssel werden via de jaarstukken 2023 geinformeerd over de nieuwe aanpak van Woo-verzoeken, waarmee ze over de nog openstaande aanbevelingen een terugkoppeling gaven.