Deel 1
Let op: dit is de eerste versie van de Coronarekening Gelderland. Er is een geactualiseerde versie van de Coronarekening Gelderland beschikbaar.
In het aanbiedingsfilmpje leggen we uit wat de aanleiding voor ons was om deze Coronarekening te ontwikkelen en wat voor informatie daarin te vinden is.
Deze Coronarekening bevat gegevens over de financiële maatregelen (zoals subsidies en opdrachten) die de provincie Gelderland heeft genomen om de gevolgen van corona te verzachten en het in stand houden van een basis voor herstel (de zogenoemde provinciale aanpak Covid-19). De maatregelen worden gefinancierd uit de door Provinciale Staten ter beschikking gestelde € 60 mln. De Coronarekening is ontwikkeld door de Rekenkamer Oost-Nederland om zicht te geven op de besteding van het geld per 31 december 2020.
Door de provincie zijn eind 2020 34 financiële maatregelen uitgewerkt, waarmee een bedrag van
€ 33,5 mln. is gemoeid. Op het tabblad ‘Maatregelen en middelen’ staat onder meer hoeveel de provincie heeft begroot per maatregel, voor welke doelgroepen de maatregelen zijn bedoeld en welke instrumenten de provincie inzet. € 24,5 mln. van het budget voor de provinciale aanpak Covid-19 was eind 2020 besteed, vooral door het verstrekken van subsidies. Bedrijven, instellingen, gemeenten en andere organisaties en particulieren ontvingen in totaal 1.061 subsidies. Op het tabblad ‘Besteding en gebruik’ staat in hoeverre gebruik gemaakt is van de subsidieregelingen en de verdeling van subsidies over doelgroepen en de inwoners van Gelderland. Ook is daar aandacht voor de besteding van opdrachten die door de provincie verstrekte.
Een toelichting op deze Coronarekening in de vorm van meestgestelde vragen is te vinden op het laatste tabblad ‘Over de Coronarekening’.
Provinciale Staten stelden in totaal € 60 mln. ter beschikking voor de provinciale aanpak Covid-19. Het geld dat Provinciale Staten ter beschikking stelden, is gedekt uit de beschikbaar te stellen coalitieakkoordmiddelen. Gedeputeerde Staten werkten aan de uitwerking van maatregelen. Hieronder laten we zien hoe het geld is verdeeld over de verschillende fasen, ambities en doelgroepen. We geven ook inzicht in welke maatregelen door de provincie zijn uitgewerkt en wat de begrote bedragen zijn voor deze maatregelen.
Verdeling per fase
De provincie onderscheidt in de aanpak van de coronacrisis de fasen: acute hulp en overbrugging. Voor de fase van acute hulp stelden Provinciale Staten € 10 mln. ter beschikking. Later besloten PS om het restant van ongeveer € 1 mln. toe te voegen aan het geld voor de overbruggingsfase. Voor deze fase stelden PS een bedrag van € 50 mln. beschikbaar, zodat het totale bedrag voor de overbruggingsfase ongeveer € 51 mln. bedraagt. GS werkten de aanpak uit in concrete maatregelen en bestemden daarvoor een bedrag van € 33,5 mln. In de onderstaande figuur is per fase weergegeven hoeveel geld door Provinciale Staten beschikbaar is gesteld en voor hoeveel geld maatregelen door GS zijn uitgewerkt. Het betreft maatregelen waarover Gedeputeerde Staten in 2020 besluiten hebben genomen.
Figuur 1: Beschikbaar gesteld geld voor provinciale aanpak Covid-19 per fase (in miljoenen)
Verdeling geld per ambitie
De maatregelen van de provinciale aanpak Covid-19, dragen bij aan vier van de vijf ambities uit het coalitieakkoord “Samen voor Gelderland”. Het meeste geld is bestemd voor de ambitie ‘Natuur en Cultuur’. In onderstaande figuur is de verdeling van het geld over de vier ambities weergegeven. Door op het figuur te klikken, kunt u een figuur bekijken waarbij ook de maatregelen en bedragen worden getoond.
Figuur 2: Middelen beschikbaar gesteld geld provinciale aanpak Covid-19 per ambitie (in miljoenen)
Verdeling geld per maatregel
De provincie werkte in 2020 34 financiële maatregelen uit. De 5 maatregelen waaraan de provincie het meeste geld wil besteden staan in figuur 3. Bovenaan staat de een subsidieregeling voor gemeenten. Gemeenten kunnen deze regeling gebruiken om in acute hulp te voorzien. Door op het figuur te klikken kunt u een staafdiagram bekijken met alle maatregelen geordend naar omvang. U krijgt dan ook een beschrijving van de maatregel te zien. Desgewenst kunt u de maatregelen filteren op het type instrument (subsidie, opdracht, garantstelling, overige instrumenten).
Figuur 3: top 5 maatregelen naar financiële omvang Gelderland 2020 (in miljoenen) –klik op het figuur voor meer gegevens-
Verdeling geld per doelgroep
Maatregelen waarvoor de provincie geld ter beschikking stelt, kunnen toebedeeld worden aan een bepaalde doelgroep. De verdeling van het bestemde geld over de verschillende doelgroepen is weergegeven in de figuur 4. Daarin is te zien dat de provincie bij de uitwerking van de maatregelen het meeste geld bestemde voor de culturele sector. Door op de figuur te klikken kunt u meer informatie zien over de verdeling van het geld over de doelgroepen en welke maatregelen voor de verschillende doelgroepen zijn bedoeld.
De bedragen die in figuur 4 staan geven slechts een indicatie van de verdeling over de doelgroepen. Een exacte verdeling is niet mogelijk, omdat de precieze doelgroep van een maatregel niet altijd direct duidelijk is en sommige maatregelen brede doelgroepen hebben. De uitvoeringskosten voor het EU-fonds REACT om ‘groene en digitale’ projecten te steunen is daarvan een voorbeeld omdat nog niet duidelijk is om welke projecten het zal gaan. Een ander voorbeeld is de subsidieregeling ‘sociale initiatieven’ voor activiteiten die worden georganiseerd door verenigingen en particulieren.
Figuur 4: Geld provinciale aanpak Covid-19 per doelgroep (in miljoenen) klik op het figuur voor meer gegevens-
Verdeling COVID-geld via uitvoeringsorganisaties
Vier financiële maatregelen worden uitgevoerd door andere organisaties dan de provincie. Deze uitvoeringsorganisaties ontvangen een subsidie van de provincie waarmee zij steun kunnen verlenen aan ondernemers, culturele instellingen en werkzoekenden. In de onderstaande tabel staan de betreffende maatregelen, organisaties, en de door de provincie bestemde bedragen.
Tabel 1: Maatregelen via uitvoeringsorganisaties uit provinciale aanpak Covid-19
Verdeling geld per instrument
De provincie gebruikt verschillende financiële instrumenten in de crisisaanpak, waarbij subsidies de meeste gebruikte zijn, zowel in de fase van acute hulp als in de fase van overbrugging. In het figuur staat de verdeling van het door de provincie bestemde geld per instrument. In de categorie “overig” zijn de geraamde uitvoeringskosten voor de Europese Regeling REACT (€ 2,5 mln.) opgenomen.
Figuur 5: Geld provinciale aanpak Covid-19 per instrument
Hieronder geven we weer hoe het geld uit de provinciale aanpak Covid-19 is besteed in 2020. Omdat van alle maatregelen die de provincie uitwerkten 90% via subsidies wordt uitgegeven, besteden we daar de meeste aandacht aan. We laten zien in hoeverre de subsidieregelingen zijn gebruikt, hoe de subsidies zijn verdeeld over de verschillende doelgroepen en hoe de verdeling over de gemeenten in Gelderland is geweest. Een zeer klein deel van het bedrag is uitgegeven aan opdrachten. We laten zien welke opdrachten dat zijn geweest.
Gebruik en besteding van subsidies
De provincie verleend subsidie op basis van subsidieregelingen (negen maatregelen) en verleend incidentele subsidies. Hieronder gaan we eerst in op het gebruik en de besteding van subsidieregelingen. Daarna gaan we in op de besteding van incidentele subsidies. Ook laten we zien hoe alle subsidies zijn verdeeld over de doelgroepen.
Gebruik en besteding van subsidieregelingen
In de provinciale aanpak Covid-19 waren er in 2020 negen subsidieregelingen. In figuur 6 is te zien welke subsidieregelingen dit waren en geven we een beeld van de besteding in 2020 voor deze subsidieregelingen. Dit zetten we af tegen hoeveel er beschikbaar voor was (het subsidieplafond). Daaruit blijkt dat bij zeven van de negen subsidieregelingen het beschikbare bedrag vrijwel volledig is besteed. Voor de subsidieregeling ‘Overbrugging gemeenschapsvoorziening’ was per 31 december 2020 al wel een subsidieplafond vastgesteld, maar was de regeling nog niet opengesteld voor aanvragen. In totaal zijn er in 2020 subsidies verstrekt voor een bedrag van ruim € 21 mln. De meeste subsidie is verstrekt uit de subsidieregelingen voor gemeenten.
Figuur 6: verleende subsidiebedrag en subsidieplafonds provinciale aanpak Covid-19 (in miljoenen)
Figuur 7 geeft weer hoeveel subsidies werden verleend en hoeveel subsidie-aanvragen werden afgewezen. Op basis van de ‘subsidieregeling ter ondersteuning voor ondernemers en organisaties in de culturele sector’ en de ‘subsidieregeling voor sociale initiatieven’ werden de meeste subsidies verstrekt (respectievelijk 518 en 267 stuks). In totaal werden er 1.061 subsidies verstrekt.
Figuur 7: Aantal verleende subsidies en afwijzingen provinciale aanpak Covid-19
Het gemiddelde subsidiebedrag verschilt sterk per regeling. Het gemiddelde bedrag is veruit het grootst bij de regeling voor de Arbeidsmarktregio’s. Daarvoor zijn 6 subsidies verstrekt met een totaalbedrag van € 4 mln. De subsidieregelingen ‘ondersteuning voor ondernemers en organisaties in de culturele sector’ en voor ‘sociale initiatieven’ kennen het laagste bedrag per subsidieverlening; tussen de € 5.000 en €6.000.
Figuur 8: Gemiddelde subsidiebedragen per regeling uit de provinciale aanpak Covid-19
Op basis van de adresgegevens van de aanvragers brachten we in kaart in welke Gelderse gemeenten het bestede subsidiegeld terecht komt. Het komt voor dat het adres van de aanvrager buiten Gelderland ligt, ook al vindt het gesubsidieerde project plaats binnen Gelderland. Dit betreft 5% van het aantal verleende subsidies en 7% van het verleende subsidiebedrag. Deze subsidies zijn niet in de kaart opgenomen. Via de kaart is, desgewenst per subsidieregeling, te zien wat de totale verleende subsidie per gemeente is en welke plaatsen zich in de betreffende gemeente bevinden. Het totale verleende subsidiebedrag is in de grote steden het hoogst omdat daar het aantal potientiële gebruikers (bedrijven, inwoners etc.) het grootst is. Uit de staafdiagram is per gemeente de hoeveelheid subsidie per inwoner af te lezen. Verschillen in het gemiddelde bedrag dat per inwoner is verleend, ontstaan doordat er organisaties in gemeenten gevestigd zijn die een regiofunctie hebben zoals de arbeidsmarktregio’s en in mindere mate de grotere theaters en podia.
Figuur 9: Besteding subsidieregelingen provinciale aanpak Covid-19 per gemeente -op onderstaande kaart klikken om kaart te tonen-
Besteding incidentele subsidies
Naast tien subsidieregelingen verstrekte de provincie acht incidentele subsidies vanuit de provinciale aanpak Covid-19. Drie van de acht van deze incidentele subsidies zijn bedoeld voor (uitvoerings)organisaties die op hun beurt geld verstrekken aan doelgroepen die steun nodig hebben. Een voorbeeld is een subsidie aan Oost NL om individuele MKB-ondernemers te steunen bij het maken van een businessplan voor de nieuwe omstandigheden in de coronacrisis. De verstrekte incidentele subsidies staan in onderstaande figuur.
Figuur 10: Besteding incidentele subsidies uit provinciale aanpak Covid-19 (in miljoenen)
Besteding incidentele subsidies en subsidieregelingen per doelgroep
Hieronder laten we zien hoe de verleende subsidies zijn verdeeld over de doelgroepen. Het is niet mogelijk om al het bestede geld toe te kennen aan een doelgroep omdat de subsidies aan meerdere doelgroepen zijn besteed. Dit geld is ondergebracht in de categorie “overig”. De meeste subsidie is naar de culturele sector gegaan, gevolgd door de subsidies aan gemeenten. Door op het onderstaande figuur te klikken, kunt u meer informatie krijgen. Bijvoorbeeld over de subsidieregelingen en het aantal subsidies.
Figuur 11: Verleende subsidies provinciale aanpak Covid-19 per doelgroep (in miljoenen) -klik op het figuur voor meer gegevens-
Besteding aan opdrachten
Tijdens de fase van acute hulp zijn zeven opdrachten verstrekt die inmiddels ook zijn afgerond. De grootste opdracht was voor een initiatief om mensen met een achtergrond in de zorg die niet (meer) in de zorg werkzaam zijn te werven om tijdelijk te helpen bij een zorgorganisatie. In de tabel staan de maatregelen en het bedrag genoemd.
Tabel 2: Besteding aan opdrachten provinciale aanpak Covid-19
Beschikbaar en besteed geld
PS stelden € 60 mln. beschikbaar voor de provinciale aanpak Covid-19. Nadat PS geld ter beschikking stelden voor de provinciaal aanpak Covid 19, werkten GS aan de uitwerking in concrete maatregelen. GS stelden ongeveer € 33,5 mln. beschikbaar, bijvoorbeeld door het vaststellen van subsidieplafonds. Daarvan is eind 2020 € 24,6 mln. besteed. In figuur 12 is de voortgang van de uitwerking van maatregelen en de besteding per 31 december 2020 weergegeven.
Figuur 12: Voortgang uitwerking en de besteding van de provinciale aanpak Covid-19 (in miljoenen)
Hieronder besteden we achtereenvolgens aandacht aan hoe de besteding van het geld zich verhoudt tot het geld dat beschikbaar is voor de verschillende ambities en doelgroepen. In figuur 13 is de voortgang van de besteding te zien per ambitie. Bij de ambitie ‘Economie en mobiliteit’ is het verschil tussen het bestede en beschikbare geld in verhouding het kleinst, bij de ambitie ‘Gezond, schoon en welvarend’ het grootst.
Figuur 13: Voortgang besteding per ambitie provinciale aanpak Covid-19 (in miljoenen)
Het verschil tussen beschikbaar gesteld geld en besteed geld is per doelgroep inzichtelijk gemaakt in figuur 14. Het verschil is het grootst bij de doelgroep gemeenten. Dit komt omdat de subsidieregeling ‘gemeenschapsvoorzieningen’ eind 2020 nog niet was opengesteld voor aanvragen. Het verschil is het kleinst bij de doelgroep MKB/ZZP, daarvoor is praktisch al het beschikbare geld besteed.
Figuur 14: Voortgang besteding per doelgroep provinciale aanpak Covid-19 (in miljoenen)
Wat is de focus van de Coronarekening; welke maatregelen neemt de Rekenkamer hierin mee?
Deze Coronarekening richt zicht op de ‘externe’ coronamaatregelen gefinancierd uit het ‘extra’ geld dat PS ter beschikking stelden in 2020. Dit betekent dat:
• coronamaatregelen die gericht zijn op de provinciale organisatie, bestuur en politiek niet in deze Coronarekening zijn meegenomen.
• geld dat PS ter beschikking hebben gesteld uit de zogenoemde reguliere middelen niet in deze Coronarekening zijn meegenomen.
Op welke periode heeft deze Coronarekening betrekking?
Deze Coronarekening gaat over de periode tot en met 31 december 2020.
Welke data gebruikt de Rekenkamer in de Coronarekening?
We baseren ons op de volgende bronnen:
• Overzicht coronamaatregelen Rekenkamer Oost-Nederland
• P&C-documenten: het Tussendocument 2020, de Najaarsnota 2020, de Perspectievennota 2021
• Overzicht provincie Gelderland bestemming en pijplijn middelen Covid januari 2021
• Gegevens provincie Gelderland subsidies Covid 19
• https://almanak.overheid.nl/Gemeenten/
• kadernota Midterm review maart 2021
De gegevens zijn voor de visualisaties bewerkt door de Rekenkamer Oost-Nederland.
Wat was de aanleiding voor de Rekenkamer om de Coronarekening te ontwikkelen?
De provincies Gelderland en Overijssel maakten miljoenen vrij om de gevolgen van COVID-19 op te vangen. Over de financiële gevolgen en bereikte resultaten moet op een zeker moment verantwoording worden afgelegd. De Coronarekening is ontwikkeld door de Rekenkamer Oost-Nederland om zicht te geven op de besteding van het geld.
Wat is het verschil tussen de impactmonitor van de provincie Gelderland en de Coronarekening van de Rekenkamer?
De provincie Gelderland houdt met de Gelderse Impactmonitor de meest actuele ontwikkelingen op verschillende terreinen bij. Daarmee krijgt de provincie zicht op de gevolgen van de coronacrisis in Gelderland. Deze informatie levert input voor de rol als provincie en om te bepalen waar de provincie een bijdrage kan leveren.
De Coronarekening van de Rekenkamer Oost-Nederland heeft een andere doel. De Coronarekening geeft inzicht in de besteding van de financiële middelen die PS ter beschikking stelden. Daarvoor laat de Coronarekening zien welke maatregelen GS treffen, aan welke ambities de maatregelen bijdragen en waar en bij wie het geld terecht komt. Ook de voortgang in de besteding van de middelen maakt de Coronarekening inzichtelijk.
Er lijken een aantal maatregelen in deze Coronarekening te missen. Hoe kan dat?
Dit zou kunnen komen doordat deze Coronarekening zich alleen richt op de ‘externe’ financiële coronamaatregelen gefinancierd uit het ‘extra’ geld dat PS ter beschikking stelden in 2020. Maatregelen gefinancierd uit de zogenoemde ‘reguliere middelen’ en/of waarvoor PS het geld in 2021 ter beschikking stelden en/of die intern gericht zijn (denk aan maatregelen gericht op de provinciale organisatie, bestuur en politiek), zijn niet in deze Coronarekening meegenomen.
Heeft de Rekenkamer ook een Coronarekening voor Overijssel gemaakt? Zo ja, hoe doet Gelderland het in vergelijking met Overijssel?
Ja, we hebben ook een Coronarekening voor de provincie Overijssel gemaakt. De gegevens van de provincies Gelderland en Overijssel zijn echter niet goed met elkaar te vergelijken. Dit heeft onder andere met de focus van de Coronarekening te maken: hierin worden alleen maatregelen meegenomen die gefinancierd worden uit de extra middelen die PS daarvoor ter beschikking hebben gesteld. Met name voor de overbruggingsfase zien we dat in Gelderland bepaalde maatregelen uit de COVID-middelen gefinancierd worden (dus binnen deze Coronarekening vallen) terwijl in Overijssel dezelfde maatregelen uit de reguliere middelen gefinancierd worden (dus buiten deze Coronarekening vallen).
Verder zien we dat PS Overijssel in 2020 al middelen ter beschikking hebben gesteld voor de herstel- en transitieaanpak van de coronacrisis. Die vallen binnen deze Coronarekening. GS van Gelderland stellen in de kadernota van de Midterm Review aan PS voor om voor de fase van herstel in het kader van Covid-19 niet een apart budget te geven maar een integraal onderdeel te laten vormen van de investeringen voor de komende twee jaar.
Deze Coronarekening gaat over 2020. 2021 is al begonnen. Wanneer komt er een nieuwe versie van de Coronarekening over 2021?
Een nieuwe versie van de monitor is gepland voor het tweede kwartaal van 2021.
Hoe vaak gaat de Rekenkamer de Coronarekening updaten?
De Rekenkamer zal het tweede kwartaal van 2021 deze Coronarekening een update geven. Daarna is het aan de provincie(s) of en hoe zij verder wil(len) met de Coronarekening.