Wonen: waar staat de provincie voor?
De rol van de provincie Gelderland bij wonen.
De woningmarkt is grillig. Nu wordt flink bijgebouwd om aan de vraag te voldoen. Nog niet zo lang geleden was er sprake van een overcapaciteit aan geplande woningbouw. De provincie Gelderland streeft naar balans op de woningmarkt. Het is lastig te bepalen of de provincie daaraan heeft bijgedragen omdat een heldere beschrijving van die balans ontbreekt. Dat concludeert de Rekenkamer Oost-Nederland in haar rapport ‘Wonen: waar staat de provincie voor?’ De Rekenkamer adviseert de provincie Gelderland dan ook om duidelijker aan te geven welke thema’s van provinciaal belang zijn. Om concreet te zijn en uit te werken wat de provincie wil bereiken en wat de rol van de provincie hierin is.
Rol provincie op de woningmarkt
De Rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar de rol van de provincie bij wonen. De provincie heeft veel vrijheid om te bepalen wat haar belang is en welke rol ze daarbij voor zichzelf ziet. De directe invloed is beperkt. Het onderzoek richt zich daarom vooral op de vraag of de provincie Gelderland de randvoorwaarden voor balans heeft gecreëerd. Balans in kwantiteit en kwaliteit. De kwantiteit gaat over de aantallen. De kwaliteit over bijvoorbeeld het type woning, de plaats waar de woning staat en het aandeel huurwoningen. De verantwoordelijkheid van de provincie hangt samen met die van het Rijk en gemeenten. Daarom vatten we in onderstaande infographic de bestuurlijke rolverdeling samen.
Verschil in thema’s
De Rekenkamer constateert dat Gedeputeerde Staten (GS) niet eenduidig aangeven waaruit de kwalitatieve balans bestaat. Ze noemen thema’s, maar de wijze waarop de thema’s terugkomen verschilt op meerdere manieren. Zo is er een verschil tussen thema’s die GS zelf uitwerken en die ze noemen voor de woonagenda’s. Dit verschil was er in de afgelopen jaren maar is er ook in de nieuwe koers Ruimte voor goed wonen 2018. GS noemen in deze koers vraaggericht en flexibel zijn, duurzaamheid, aanbod bestaande woningen laten aansluiten op de vraag en regionale aanpak als belangrijke opgaven. Voor de woonagenda’s noemen GS andere thema’s en daarin komt duurzaamheid niet meer terug. Daarnaast variëren de thema’s die GS beschrijven in de beleidsstukken. In de begroting zet de provincie bij wonen vooral in op flexibiliteit en duurzaamheid.
Afspraken woonagenda’s
De provincie Gelderland stelt samen met gemeenten en andere relevante partijen, zoals woningcorporaties, de regionale woonagenda’s op. In de woonagenda’s staan de woonambities in aantallen en kwaliteit voor de komende periode. Het doel van de woonagenda’s is de afspraken zo goed mogelijk aan te sluiten bij de regionale behoefte. De woonagenda’s zijn een belangrijk instrument om de balans op de woningmarkt te realiseren. De Rekenkamer merkt op dat GS maar in beperkte mate hun regierol hebben gepakt. De invulling lieten ze over aan de gemeenten. Ook werden er nauwelijks eisen gesteld aan de woonagenda’s. Dit maakte sturing op kwaliteit lastig. Mede daardoor zijn de verschillen tussen de agenda’s groter dan de verschillen tussen de regio’s rechtvaardigen. De Rekenkamer concludeert dat het college stappen zet om dit instrument te verbeteren, maar een structurele bewaking op de afspraken ontbreekt. De Rekenkamer adviseert GS om nadrukkelijker toe te zien op de afspraken uit de woonagenda’s.
Beschrijving balans
De Rekenkamer stelt dat de provincie veel informatie over wonen beschikbaar stelt waar de gemeenten hun voordeel mee kunnen doen. Deze informatie is beschikbaar via de woningmarktmonitor. De monitor bevat onder meer informatie over bevolking, verhuizen, woningvoorraad, behoefte wonen en zorg, verkoop en verhuur. Ondanks de vele informatie is het lastig een goed beeld te verkrijgen van de ontwikkeling van de balans op de woningmarkt op provinciaal niveau. In de eerste plaats omdat de provincie niet duidelijk aangeeft waaruit die balans bestaat. In de tweede plaats omdat de provincie de koppeling tussen deze informatie en de provinciale doelen te beperkt maakt. De Rekenkamer adviseert dan ook om de koppeling tussen deze informatie en de provinciale doelen nadrukkelijker te maken.
Hoofdconclusie
De provincie streeft naar een woningmarkt die kwantitatief en kwalitatief in balans is. De vraag of deze balans is verbeterd door de inzet van de provincie, is lastig te beantwoorden. Dit komt mede doordat GS weinig eenduidig en consequent uitwerken welke thema’s van provinciaal belang zijn en welke bijdrage de provincie daaraan geeft. Een belangrijk instrument voor GS om de balans te realiseren zijn de woonagenda’s die met gemeenten worden opgesteld. De Rekenkamer concludeert dat er stappen worden gezet om dit instrument te verbeteren. Tegelijkertijd is er de afgelopen jaren beperkt regie gevoerd op de woonagenda’s waardoor de verschillen groter zijn dan nodig.
Tot slot stellen GS veel informatie over wonen beschikbaar waarvan de waarde verhoogd kan worden door een koppeling met de doelen te leggen.
Op basis van de resultaten van het onderzoek hebben we aanbevelingen geformuleerd.
1. Verzoek GS duidelijker aan te geven welke thema’s van provinciaal belang zijn. Wees concreet, werk uit wat de provincie wil bereiken en welke rol zij daarbij heeft. Ook wanneer ambities samen met gemeenten worden ingevuld kan de provincie vooraf aangeven welke thema’s voor haar belang zijn. Dit geeft de organisatie (accounthouders) richting en aan partners inzicht. Op deze manier leveren alle woonagenda’s een bijdrage aan de ambitie van de provincie en worden onnodige verschillen daartussen beperkt.
2. Verzoek GS consequent te zijn in de manier waarop de rol bij wonen wordt beschreven en zo concreet mogelijk te zijn wanneer de provincie welke rol pakt. Op deze manier wordt ook duidelijker op welke manier de provincie bijdraagt aan de verschillende thema’s en wordt voorkomen dat er verwachtingen ontstaan die niet waargemaakt kunnen worden.
3. Verzoek GS nadrukkelijker toe te zien op de afspraken uit de woonagenda’s. Hierdoor wordt eerder duidelijk of afspraken worden gerealiseerd dan wel bijstelling nodig is en wordt het minder papier en meer een instrument dat bijdraagt aan het realiseren van ambities van de provincie.
4. Zorg dat woonagenda’s die door GS vastgesteld zijn, beter vindbaar zijn. Dit kan bijvoorbeeld door een overzicht van de woonagenda’s te bieden via de provinciale website.
5. Verzoek GS de beschikbare informatie over de woningmarkt duidelijker te koppelen aan provinciale doelen.
6. Verzoek GS een jaar na de behandeling van dit rapport inzicht te geven in de implementatie van de aanbevelingen.
Het rapport is op woensdag 26 september overhandigd aan de Commissaris van de Koning. Op 31 oktober is het rapport behandeld in de commissie. De vergadering kunt u hier naluisteren.
PS van Gelderland hebben op 14 november besloten om alle aanbevelingen over te nemen. Het besluit (PS2018-628) van PS kunt u bij de downloads vinden.